Volledig beekherstel traject 3

Natuur

Europees beschermde gebieden

Aangezien er hermeandering is voorzien in het gebied waar ook Beken en riveren met waterplanten (H3260) voorkomen, leidit dit tot het tijdelijk verloren gaan van groeiplaatsen van dit niet-stikstofgevoelige habitattype. Negatieve effecten in het kader van de Wet natuurbescherming kunnen dan ook niet op voorhand uitgesloten worden.

Het hermeanderen van de Tongelreep draagt bij aan het duurzaam behalen van geformuleerde instandhoudingsdoelstellingen. In de Tongelreep is het perspectief voor Beken en Rivieren met waterplanten (H3260A) gunstig. Zo zorgt het meer natuurlijk functioneren van het beekdal van de Tongelreep voor een hogere diversiteit aan groeiplaatsen, waaraan ook het meer natuurlijke transport van sediment een belangrijke bijdrage leveren.

Beschermde soorten

Hermeandering van de Tongelreep leidt tot effecten op de libellen, namelijk een tijdelijke achteruitgang van de kwaliteit van het leefgebied.

Kaderrichtlijn Water

Deze maatregel grijpt op een duurzaam positieve manier in op voor de Kaderrichtlijn Water relevante onderdelen als sinuösiteit, dynamiek en daarmee soortensamenstelling en verbondenheid. In feite is sprake van “Verbetering abiotische randvoorwaarden behorend bij een goed ecologisch potentieel en verbetering grondwaterkwaliteit.

Grond- en oppervlaktewater

Beïnvloeding oppervlaktewaterstelsel (waterlopen, peilen, aan- en afvoer)

Door het beekherstel uit te voeren wijzigt de beekligging. Door het ontwikkelen van beekbegeleidende beplanting na de herinrichting wordt de beek grotendeels (50%) beschaduwd. Deze beschaduwing zorgt er voor dat in delen van de beek weinig begroeiing voorkomt, wat zorgt voor afwisseling van stroomsnelheden.

Beïnvloeding grondwaterstanden

Doordat de beek met 25% verlengd wordt door de meandering blijft het water langer in het gebied. Dit betekent wel dat de beek meer lengte heeft waar het grondwater wordt gedraineerd.

Bodem

Beïnvloeding bodemopbouw (grondverzet)

Het verleggen van de Tongelreep kan de bodemopbouw aantasten. Aangezien bij het dempen zo veel mogelijk uit wordt gegaan van de bestaande bodemstructuur, heeft het dempen van watergangen geen negatief effect. De werkzaamheden bestaan grotendeels uit grondverzet. De uitgegraven grond kan gebruikt worden om de huidige loop te dempen. Aangezien er minder ontgraven wordt dan gedempt, zal de overige benodigde grond voor het dempen van de Tongelreep aangevoerd moeten worden. Het is onduidelijk of de verworven NNB-percelen hiervoor gebruikt kunnen worden, aangezien de nutriëntenlast door de bedreven landbouw erg hoog kan zijn. Daarnaast hangt de hoeveelheid beschikbare grond af van hoe ver deze NNB-percelen worden verlaagd. Er wordt daarom vanuit gegaan dat grond van buiten het plangebied aangevoerd dient te worden om de Tongelreep te kunnen dempen.

Beïnvloeding bodemkwaliteit (verontreiniging)

Het beekherstel voegt geen bodemverontreiniging toe. Daarentegen heeft het een positief effect op de bodemkwaliteit wanneer het verontreinigde slib uit de te dempen watergang wordt verwijderd. Het kan ook voorkomen dat bij het aansluiten van de oude meanders eerst deze oude meander gesaneerd/schoongemaakt dient te worden.

Landschap en cultuurhistorie

Beïnvloeding ruimtelijke opbouw en verschijningsvorm van het landschap

Het beekherstel van de Tongelreep versterkt het (oorspronkelijke) natte karakter van dit gebied.

Beïnvloeding ruimtelijke (zicht)relaties en belevingswaarde van het landschap

De belevingswaarde neemt toe doordat de diversiteit (in natuurwaarden en landschapstypen) toeneemt, evenals het natuurlijke karakter van de beek.

Beïnvloeding van landschappelijke waardevolle structuren, patronen en elementen

Het rechttrekken van de, van nature meanderende, Tongelreep in de vorige eeuw, had ten doel het water sneller af te voeren. Met dit project kan het water weer meer worden vastgehouden in het gebied, wat positief is voor de biodiversiteit. Het terugbrengen van de meandering is daarmee feitelijk een gebiedseigen ingreep.

Beïnvloeding van cultuurhistorisch waardevolle structuren, patronen en elementen

Met het herstellen van de natuurlijke meandering verdwijnt de cultuurhistorische tijdslaag van de vorige eeuw, van de wederopbouw van na de Tweede wereldoorlog. Daar tegenover staat dat de hermeandering de mogelijkheid biedt tot herstel van het oorspronkelijke cultuurlandschap en de landschappelijke structuren van voordat de mens ingreep. Dat is geen stap terug in de tijd, maar een stap vooruit, en het landschap, met respect voor de aanwezige waarden, opnieuw aanpassen aan de huidige wensen en noden van deze tijd. De noodzaak daartoe, ingegeven vanuit Europees wet- en regelgeving, alsook een zorgvuldige inpassing ervan, wordt onderstreept vanuit diverse nationale beleidskaders, waaronder het provinciale beleid en de doorwerking ervan op lagere overheidsniveaus, zoals het Landschapsontwikkelingsplan Valkenswaard.

Archeologie

Bekende en verwachte archeologische waarden

Bekende archeologische waarden

De locaties van de archeologische vondstlocaties zijn over het algemeen geconcentreerd in de buurt van de Tongelreep en in het zuiden van de kern van Valkenswaard. Een aantal van deze locaties ligt binnen in gebieden waarin de beoogde maatregelen van dit project worden getroffen. Het effect van deze maatregelen op de archeologische vondstlocaties is afhankelijk van de uitvoering van de werkzaamheden.

Verwachte archeologische waarden

Op basis van het bureauonderzoek zijn verschillende verwachtingszones geïdentificeerd. Vanuit archeologisch oogpunt kan het volgende worden opgemerkt:

Voor beekovergangen en versterkingen (Baustgraft) geldt een hoge archeologische verwachting;
Voor afvaldumps en rituele deposities (bij samenkomst Tongelreep en twee beken in het noorden) geldt een middelhoge verwachting;
Buiten het beekdal van de Tongelreep gelden met name hoge verwachtingen binnen de kernen Valkenswaard en ten zuiden van Aalst, rondom wateren en gebieden direct aangrenzend en/of in de buurt van het beekdal.

Binnen het plangebied liggen gebieden met hoge/middelhoge archeologische verwachtingswaarden. In deze gebieden worden ook maatregelen getroffen in het kader van dit project, zoals het ophogen van de beekbodem en het verondiepen van sloten. De archeologische waarden die bewaard zijn gebleven onder het maaiveld of in vennen zijn gevoelig voor de geplande graaf - of baggerwerkzaamheden in het kader van natuurontwikkeling en -beheer. Deze maatregelen kunnen mogelijk gebieden met hoge/middelhoge archeologische verwachtingswaarden aantasten.

Aardkundige waarden

De aardkundige waarden die bewaard zijn gebleven onder het maaiveld of in vennen zijn gevoelig voor grootschalige graaf - of baggerwerkzaamheden in het kader van natuurontwikkeling en -beheer. De pingo-ruïne van het Klein Hasselsven is aardkundig zeer waardevol maar ook kwetsbaar. De opvulling van het smeltgat bevat waarschijnlijk een klimaatarchief van de periode sinds het einde van de laatste ijstijd, maar dat gaat verloren wanneer het ven in het kader van natuurontwikkeling zou worden uitgebaggerd om verdere verlanding tegen te gaan. De gave, bijna cirkelvormige planvorm en randwal kunnen gemakkelijk beschadigd worden bij graaf- of natuurbeheerwerkzaamheden waarbij machines worden ingezet.

Woon-, werk- en leefmilieu

Beïnvloeding gezondheid als gevolg van geluid, lucht, trillingen en stofhinder tijdens aanleg

Er zijn mogelijk nadelige gevolgen van de uitvoering van het werk op de omgeving voorzien. Aangezien transportbewegingen, grondwerk en overige werkzaamheden de rust en natuurlijke geluiden in het stiltegebied tijdelijk verstoren, is mogelijk een ontheffing nodig voor de aanlegfase. Opgelegde voorschriften voorkomen nadelige gevolgen zoveel als redelijkerwijs mogelijk.

Aangezien er minder ontgraven wordt dan gedempt, zal de benodigde grond voor het dempen en verondiepen van de watergangen aangevoerd moeten worden. Hiervoor zijn de nodige transportbewegingen nodig. Effecten op geluid, lucht, trillingen en stofhinder kunnen dan tijdelijk aan de orde zijn. Grondverzet vindt zo veel mogelijk plaats over de doorgaande wegen. Om bij de doorgaande wegen te komen, zal het transport eerst over de plaatselijke wegen rijden. Deze wegen worden door auto’s en fietsers gebruikt en zijn relatief smal. Dit leidt tot een verhoogde kans op verkeersonveilige situaties. Daarnaast kunnen ook grondwerk en overige werkzaamheden geluidverstorend zijn.

Door het plangebied loopt ondergronds een buisleiding. Voor buisleidingen is het Besluit externe veiligheid buisleidingen van toepassing. Hierin (art. 14) wordt aangegeven dat er een belemmeringsstrook is van ten minste vijf meter aan weerszijden van een buisleiding, gemeten vanuit het hart van de buisleiding. Daarnaast wordt in de Wet informatie-uitwisseling bovengrondse en ondergrondse netten en netwerken (art.2) aangegeven dat er een graafmelding moet worden gedaan. Geadviseerd wordt tevens overleg te voeren met de beheerder om zo de werkzaamheden goed af te kunnen stemmen. Het plan heeft geen effecten op externe veiligheid.

Duurzaamheid

Robuustheid plan voor klimaatverandering

Door het beekherstel ontstaat er bovenstrooms meer ruimte om water op te vangen. Dit zal het watersysteem benedenstrooms ontlasten. Hiermee wordt het watersysteem meer klimaatrobuust.