Maatregelen Tongelreep Achelse Kluis

Bij de Achelse Kluis komt de Tongelreep Nederland binnen. In België heet de beek ‘Warmbeek’. Ook in België is men bezig met beekherstelmaatregelen. In samenspraak en overleg met de Belgische collega’s en de contactpersoon van de Achelse Kluis is er overeenstemming gevonden over de te nemen maatregelen aan de Nederlandse zijde. Binnen het beperkte profiel van de huidigeTongelreep, kan op microniveau beekherstel plaatsvinden.

Direct ten noorden van de Achelse Kluis, aan de oostzijde van de Tongelreep is een voormalig vloeiveld gelegen, wat in de huidige situatie niet meer functioneert. Vanuit cultuurhistorisch perspectief is het interessant om de vloeiweide functioneel te herstellen door de greppels weer vrij te maken en voor een goede aan- en afvoer van water te zorgen. Welke maatregelen hiervoor nodig zijn worden weergegeven in onderstaande tabel:

BW - Maatregelen watergangen

BW1 Beekherstel traject 1

BW1.1 Aanleg nieuwe loop Tongelreep traject 1

Net als traject 3 dienen bij traject 1 beekherstelmaatregelen te worden genomen. Binnen de (beperkt) beschikbare ruimte krijgt de Tongelreep een nieuwe meanderende ligging, waarbij ook het profiel smaller en ondieper wordt t.o.v. de huidige loop.

BW1.2 Aantakken nieuwe loop Tongelreep en dempen huidige loop traject 1

Waar de meanders aansluiten op delen van de huidige loop dient het profiel ter plaatse worden aangepast op de nieuwe bodemhoogte en breedte profiel. De overige delen van de huidige Tongelreep waarlangs de nieuwe meanders komen, dienen te worden gedempt.

BW2 Aanbrengen obstakelvrije zone

Langs de gehele beek van traject 1, 2 en 3 komt een obstakelvrije zone, zodat het de eerste jaren mogelijk is om beheer en onderhoud te plegen aan de aangepaste Tongelreep. Na 3tot 5 jaar wanneer het eindbeeld is gerealiseerd, vindt geen beheer en onderhoud meer plaats en kunnen natuurlijke processen het overnemen. Deze obstakelvrije zone is dan niet meer noodzakelijk en is dan ook van tijdelijke aard.

BW3 Aanpassen en verbinden watergangen

In België, vlak voordat de Warmbeek als Tongelreep Nederland instroomt, liggen aan weerszijden parallel aan de Warmbeek watergangen, waaronder de TR3 of Stokkenloop aan de westzijde.

Deze Stokkenloop loopt met een sifon onder A-watergang TR2 door en watert in de huidige situatie met behulp van een pompgemaal aan de Abdijweg af op de Tongelreep. Een aantal aanpassingen voorzien in een meer duurzame oplossing dan deze pomp. De Stokkenloop wordt omgeleid via TR4AA om vervolgens via de te verondiepen watergang TR3.1 richting Tongelreep te stromen (zie maatregel AW4). Om dit te kunnen realiseren komt er een nieuwe watergang als verbinding tussen de bestaande watergangen TR4AA en TR3.1, zie maatregel BW6

Naast de nieuwe omleiding voor de Stokkenloop aan de westzijde, ligt er een plan om aan de oostzijde van de Tongelreep het oude vloeiweidesysteem weer in ere te herstellen. Het gaat om het perceel tussen de Abdijweg en de Achelse Kluis. Om dit te mogelijk te maken wordt rondom het perceel een watergang gegraven die enerzijds zorgt voor de watertoevoer naar de greppels in de vloeiweide en om anderzijds het water weer op te vangen en vervolgens via een duiker naar de Tongelreep af te voeren.

BW4 Dempen watergang

De hierboven beschreven nieuwe watergang ten behoeve van het vloeiweidesysteem zorgt ervoor dat de huidige watergang direct aan de oostkant van de Tongelreep gedempt kan worden. De nieuwe afvoersloot komt immers verder van de beek te liggen dan de huidige afvoersloot. Hiermee krijgt de Tongelreep meer ruimte om te meanderen.

BW5 Niet meer onderhouden traject 1

Al in 2013 heeft het waterschap bij DB besluit de Tongelreep aangeduid met de status “natuurlijk”. Dit betekent dat de inrichting en het beheer van de beek moet zijn toegespitst op natuurontwikkeling. Op grond van het beleidsdocument Strategie Beheer Watersysteem (2014) moet het maaibeheer, de maai intensiteit, zo worden uitgevoerd (methode en frequentie) dat dit past bij de functie die aan de watergang is gegeven. Voor natuurlijke beken betekent dit een zeer beperkt maaibeheer. In lijn met beleidsregels van het waterschap in 2016 wordt dit traject van de Tongelreep niet meer gemaaid. Eveneens om de instandhoudingsdoelen te bereiken, is het van belang dat dit traject van de Tongelreep blijvend niet wordt gemaaid. De instandhoudingsdoelen zien op het behoud van de alluviale bossen en zure vennen in de directe nabijheid van dit traject. Om de alluviale bossen en zure vennen ter plaatse te behouden is het noodzakelijk dat het waterpeil van de beek ter plaatse nog verder stijgt. Dit kan enkel bereikt worden door het blijvend niet maaien van dit traject. Doordat het pakket aan maatregelen (waaronder het blijvend niet maaien) het profiel van dit traject wijzigt, is ook het niet maaien als waterstaatswerk opgenomen in dit projectplan.

BW6 Aanleg nieuwe watergang

Om de Stokkenloop te kunnen omleiden (zie maatregel BW3) via watergang TR3.1 moet een verbinding worden gerealiseerd. Hiervoor wordt een nieuwe watergang aangelegd. Met de realisatie van deze watergang kan het gemaal komen te vervallen (BK2).

Bij de Achelse Kluis wordt de huidige watergang die in de huidige situatie parallel loopt aan de Tongelreep omgelegd op de rand van het perceel ten oosten van de Tongelreep. In dit perceel ten oosten van de nieuwe loop van de Tongelreep zijn nog restanten aanwezig van een voormalige vloeiweide. De nieuw te graven watergang zal het water uit België afvoeren en kan deels dienen om water in te laten in het vloeiweide systeem.

BK - Maatregelen kunstwerken

BK1 Nieuwe duiker

Om de afwatering van het vloeiveld naar de Tongelreep te realiseren dient een nieuwe duiker aangelegd net bovenstrooms van de Abdijweg aangelegd te worden.

BK2 Verwijderen gemaal

De Stokkenloop wordt in de nieuwe situatie omgeleid via TR4AA en watert vervolgens af via de te verondiepen watergang TR3.1, zoals beschreven bij maatregel BW3. Het gemaal TR3-GM1 wordt in de nieuwe situatie overbodig en daarom verwijderd. Om deze verbinding tussen de TR4-AA en de te verondiepen TR 3.1 te maken, wordt er een klein stukje nieuwe watergang gegraven die de TR4-AA met de TR 3.1 zal verbinden (BW3 en BW6).

BK3 Aanbrengen constructie t.b.v. waterconservering

Zoals beschreven bij AK6 wordt ook bij de Achelse Kluis bij de Abdijweg een constructie aangebracht t.b.v. waterconservering. Met waterconservering wordt bedoeld dat het water zo lang mogelijk vast wordt gehouden in het gebied. Door een constructie aan te brengen die de beek knijpt, wordt de waterafvoer uit het gebied vertraagd. Daarnaast kan de constructie bij droge perioden worden ingezet om het water wat nog beschikbaar is op te zetten. Deze maatregel is erop gericht verdroging tegen te gaan, hetgeen niet alleen bijdraagt aan de instandhoudingsdoelstellingen, maar aan een klimaatrobuust beekdal. De constructie bij de Abdijweg zal worden uitgevoerd zonder loopbrug.